Psychologische veiligheid? Ik zeg: goed leiderschap!

Steeds vaker hoor je managementgoeroes, coaches en organisatiedeskundigen spreken over ‘psychologische veiligheid’. Een term die volgens professor Amy C. Edmondson in haar boek ‘De onbevreesde organisatie’ zich het best laat vertalen naar: ‘… een gedeeld geloof onder teamleden dat het team een veilige omgeving is om interpersoonlijke risico’s te nemen op basis van de verwachting dat collega’s en leidinggevenden hier positief op reageren.’

Psychologische veiligheid

Met andere woorden: Als mensen hun meningen, standpunten en feedback vrijelijk kunnen uiten zodat er gezamenlijk wordt geleerd, dan is er sprake van psychologische veiligheid.

En ik zeg hierop: Dat begint bij goed leiderschap. 
‌Want een goede leidinggevende creëert met zijn team een werkomgeving waarin ruimte is voor ieders persoonlijke talent, waar prestaties worden erkent en men elkaar waardeert, als mens en collega. 

Is ‘psychologische veiligheid’ dan ‘oude wijn in nieuwe zakken?’ 
‌Misschien wel en misschien niet. Door de jaren heen ontstaan nieuwe inzichten in het hoe en waarom van menselijk gedrag op basis van voortgaand wetenschappelijk onderzoek. En ook het begrip ‘leiderschap’ is onderhevig aan nieuwe inzichten, aan veranderingen èn het ontwikkelt zich door de tijdgeest.

Goed leiderschap begint mijns inziens bij de vraag wat medewerkers nodig hebben om optimaal te kunnen presteren en met plezier hun werk te doen. Ik wil graag een paar essentiële zaken op een rijtje zetten: 

1. Vertrouwen. 
‌Medewerkers willen graag goed hun werk doen. Het klinkt zo vanzelfsprekend en eenvoudig. Maar het is volgens mij de basis van waaruit een leidinggevende zou moeten werken: Het vertrouwen hebben en vertrouwen geven aan de medewerkers dat zij ook het beste voor hebben met de organisatie en dat zij zich willen inzetten voor de dienstverlening naar de klanten of gasten. 

2. Medewerkers willen zich welkom voelen in hun eigen organisatie. 
‌Optimale dienstverlening begint met het gevoel dat de medewerkers zichzelf welkom voelen in de eigen organisatie. Een organisatie die in de eerste plaats de eigen medewerkers beschouwt als gasten en die de medewerkers zelf het gevoel geeft dat ze welkom zijn, creëert vanuit ‘vertrouwen’ een omgeving waarin medewerkers in staat worden gesteld om de klant echt te helpen.

3. Samen willen leren en beter worden
‌Als je ‘lean’ wilt werken en van waarde wilt zijn voor de klant dan is een basisvoorwaarde dat er een open leerklimaat is met een gezonde feedback loop. Dat betekent dat fouten mogen worden gemaakt en dat ‘mishaps’ worden gebruikt om samen nog beter te worden.

4. Erkenning en waardering. 
‌Een van de psychologische basisbehoeften van de mens is het krijgen van waardering. Leiders die laten zien dat zij de prestaties van hun medewerkers erkennen hebben een belangrijke sleutel voor motivatie in handen. In zijn boek ‘Over Leiderschap’ zegt Ken Blanchard hierover: ‘Complimenten maken is een van de meest effectieve activiteiten die een manager tot zijn beschikking heeft. Het is de sleutel tot het trainen van mensen en het maakt van iedereen die voor u werkt een kampioen.’ En: ‘Kijk eens rond in uw bedrijf. Als u iemand iets goed ziet doen, geef hem dan meteen een compliment dat specifiek is en uw gevoel weergeeft.’

5. Sta eens stil bij wat medewerkers energie geeft. 
‌In het boek ‘Bevlogen aan het werk’ beschrijven door Wilmar Schaufeli en Pieternel Dijkstra zijn er belangrijke elementen die eraan bijdragen dat mensen zich gemotiveerd voelen en betrokken zijn bij hun werk, zoals:
– Steun en gezelligheid van collega’s;
– Betrokkenheid en constructieve feedback van de leidinggevende;
– De mogelijkheid om zichzelf te ontwikkelen in het werk;
– De vrijheid om zich te bepalen hoe het werk wordt ingevuld.

‌6. Sta eens stil bij de psychologische basisbehoeften. 
‌In het boek ’10 miljoen jaar leiderschap’ beschrijft Leon Schaepkens 6 psychologische basisbehoeften:
‌- Veiligheid
– Verbondenheid
– Waardering
– Autonomie
– Zelfexpressie
– En leren omgaan met grenzen

‌Hij stelt dat ‘succesvolle leiders investeren in deze behoeften’, en: ‘Door te investeren in de basisbehoeften van je medewerkers voelen zij zich simpelweg goed…’ Met ‘veiligheid’ verwijst de schrijver naar het begrip ‘psychologische veiligheid’ en hij verwijst naar recent onderzoek waaruit blijkt dat psychologische veiligheid de belangrijkste factor voor het succes van teams is.

‌‘Als je een goede leider wilt zijn, wees het dan ook’. 
‌Ooit zei een wijze leermeester dit tegen mij. En terugdenkend aan die wijze woorden en de dagelijkse praktijk van mijn eigen ervaringen als leidinggevende en als trainer/coach zou ik die woorden willen doorgeven. Als je een goede leidinggevende bent, dan bied je je mensen ruimte om te mogen zijn wie ze zijn, dan neem je de tijd om naar ze te luisteren, je geeft complimenten en bijsturing, dan zorg je voor ze en dan ben je duidelijk over wat er bereikt moeten worden. En door dit te doen bied je de veiligheid die mensen nodig hebben om hun werk met plezier goed te kunnen doen.